Παιδεία ή Αίμα?

Κατά τη γνώμη μου το κοινωνικοπολιτικό «γίγνεσθαι» της παγκοσμιοποίησης έχει δύο επιλογές αυτή τη στιγμή. Μιλάω φυσικά για εναλλακτικούς δρόμους με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι για τη διαιώνιση των οικονομικών συμφερόντων και της άκρατης κερδοφορίας.

Για αυτές τις κατευθύνσεις υπάρχουν διάσημοι οικονομολόγοι των οποίων οι ιδέες έχουν κυριαρχήσει τα τελευταία 30 χρόνια και έχουν ακολουθηθεί από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες ως «ευαγγέλιο». Ο Milton Friedman και γενικότερα η σχολή του Σικάγο βρήκαν εκφραστές στις φυσιογνωμίες των Μ. Θάτσερ και Τζ. Μπους. Υπάρχουν βέβαια σκληρές κριτικές που μπορούμε να ασκήσουμε για αυτές τις πολιτικές και νοοτροπίες. Θα αναφέρω όμως μονάχα μία η οποία αντιτίθεται ακριβώς στην καρδιά της ιδεολογίας αυτής. Η αυτορυθμιζόμενη αγορά, την οποία μέσες άκρες υπηρετούν οι παραπάνω, δεν  μπόρεσε να αυτορυθμιστεί ποτέ! Γιατί όποτε χώλαινε το δημιούργημα αυτής της αγοράς επιστρατεύονταν κράτη (με κύριο εκπρόσωπο τις ΗΠΑ αλλά όχι μόνο) τα οποία προφασιζόμενα ακόμα και ανύπαρκτες αιτίες (βιολογικά όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ!) διενεργούσαν πολέμους (Ιράκ δις, νησιά Φώκλαντ, Αφγανιστάν, Κοσσυφοπέδιο) οι οποίοι λειτουργούσαν ως επαναφετηριακά σημεία για την αυτορυθμιζόμενη αγορά! Δηλαδή η αγορά από μόνη της δεν μπόρεσε να αυτορυθμιστεί αλλά επιστράτευσε αρωγό της τα επίσημα κράτη. Άρα η «ελεύθερη αγορά» είναι ένα παραμύθι εξίσου μεγάλο με εκείνο του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η διαφορά είναι στους χρόνους. Το δεύτερο εφαρμόστηκε και απέτυχε ενώ το πρώτο εφαρμόζεται και αποτυγχάνει!

(Το συμπέρασμα ακούγεται από εύκολο έως απλό αλλά δεν είναι απαραίτητο όλα τα συμπεράσματα να είναι δύσκολα και σύνθετα, και εν πάση περιπτώσει δεν πραγματεύομαι αυτό).

Ο πρώτος δρόμος στροφής προς ένα ανθρωποκεντρικό μοντέλο διακυβέρνησης είναι μέσα από το ίδιο το σύστημα. Είχαν γίνει προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση στο παρελθόν με – γιατί όχι? – φωτισμένους ηγέτες. Μιλάω για M. L. King και J.F.K παλιότερα (ισότητα και συμμετοχή) αλλά ακόμα και για Α. Παπανδρέου και F. Mitterand αργότερα (κοινωνική πρόοδο και Ευρώπη των λαών). Οι οποίες όμως απέτυχαν – όχι σαν ιδέες αλλά σίγουρα σαν τελικό αποτέλεσμα. Οι λόγοι πολλοί και σίγουρα όχι μέσα στα πλαίσια ικανότητας της δικής μου ανάλυσης.

Εκείνο που πρεσβεύω είναι η παιδεία. Όχι η παιδεία που έχουμε σήμερα στην Ελλάδα αλλά και ούτε αυτή της Αμερικής. Δεν είναι εκπαιδευτικό ίδρυμα το Ε.Μ.Π. αλλά ούτε και το M.I.T.. Αυτά είναι χώροι επαγγελματικής προετοιμασίας επόμενων επαγγελματιών και στελεχών επιχειρήσεων. Δε μιλάω για φροντιστήρια και ιδιωτικά πανεπιστήμια αυτά είναι προφανώς εκφράσεις οικονομικών συμφερόντων. Μιλάω για Αρχαία, για Λατινικά, για Γεωμετρία, για Ποίηση, για Λογοτεχνία, για Ψυχολογία. Μιλάω για κριτική σκέψη, για αναλυτική σκέψη, για επαγωγική σκέψη, για αυτογνωσία, για δια βίου μάθηση. Μιλάω για διάλογο, για δημιουργία, για αμφιβολία, για πίστη, για ολοκλήρωση. Προσβλέπω σε μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που θα ξεκινήσει επιτέλους από τις παρυφές του εκπαιδευτικού συστήματος και όχι από την κορυφή του. Προσβλέπω σε κατάργηση οποιασδήποτε απομνημόνευσης αφορά τις κοινωνικές και θεωρητικές επιστήμες. Σε εξετάσεις με ανοιχτά βιβλία. Σε αντικατάσταση μαθημάτων όπως τα Θρησκευτικά και ο επαγγελματικός προσανατολισμός. Σε προσέγγιση της Ιστορίας από όλες τις σκοπιές και όχι μόνο αυτές που «συμφέρουν» το έθνος. Σε πραγματικούς εορτασμούς επετείων (ή όχι) από τους ίδιους τους μαθητές. Σε διδασκαλία έξω από τους τέσσερις τοίχους των σχολείων (σε υπαίθριους χώρους, σε πλατείες, σε δημόσιες επιχειρήσεις, σε κοινωφελή ιδρύματα). Σε ανεκτικότητα των καθηγητών και ενθάρρυνση έκφρασης από μέρους τους. Σε σωματική και ψυχική επαφή καθηγητών και μαθητών. Και όλα αυτά με απώτερο (και όχι άμεσο!) στόχο τον επαναπροσδιορισμό μας σαν ανθρώπους. Η γνώση να γίνει κρίση, η κρίση να γίνει απόφαση εσωτερικής αλλαγής, η εσωτερική αλλαγή να γίνει αλλαγή συμπεριφοράς και «θέλω» και όλα αυτά να γίνουν εφαλτήριο για αλλαγή του κοινωνικοπολιτικού μοντέλου. Όλη αυτή η διαδικασία απαιτεί δέσμευση ψυχών και πόρων με αβέβαια δυστυχώς αποτελέσματα. Όπως καταλαβαίνετε πρόκειται για χρονοβόρα διαδικασία της οποίας τους καρπούς μάλλον δεν θα ζούμε για να τους απολαύσουμε.

Θέλω όμως να πιστεύω στα παιδιά μου περισσότερο από όσο πιστεύω στους γονείς μου.

Ο δεύτερος δρόμος είναι άμεσος. Δεν περιλαμβάνει την εκπαίδευση σαν μέσο αλλαγής του κοινωνικοπολιτικού μοντέλου (εκείνη ίσως έρθει μετά…). Αναφέρομαι σε επικίνδυνες καταστάσεις για τη φύση μας. Μιλάω για… αίμα…

Ξεκινώντας με το συλλογισμό ότι αυτά που ζούμε σήμερα είναι επιλογές των λίγων έναντι των πολλών, των κρατούντων έναντι των αντιφρονούντων, των «βολεμένων» έναντι των αναξιοπαθούντων πρέπει να επαναξιολογήσω τη θέση μου. Πως γίνεται να αλλάξει ένα σύστημα που απλά χλευάζει ότι δεν το επιβεβαιώνει και αλλοτριώνει ότι θέλει να το αλλάξει? Πόσες φορές αυτό το σύστημα δεν έχει αφαιρέσει ανθρώπινες ζωές είτε στοχοποιώντας ανθρώπους είτε ξεκληρίζοντας λαούς? Ανατρέχοντας στη σύγχρονη – και όχι μόνο – ιστορία, μπορούμε να βρούμε αναρίθμητες δολοφονίες και αμέτρητους πολέμους «εθνών» όλα ποιηθέντα για την εγκαθίδρυση και διαιώνιση του συστήματος εξουσίας. Γιατί προκρίνονται πάντα οι ημέτεροι έναντι των άξιων? Γιατί στις δίκες για τα ίδια αδικήματα οι φτωχοί τιμωρούνται παραδειγματικά και οι έχοντες τις διασυνδέσεις «τύποις»? Γιατί οι απλοί άνθρωποι είναι ένοχοι λαθών ενώ οι κατέχοντες υποπίπτουν σε «μεμονωμένα περιστατικά»? Γιατί να παραγράφονται αδικήματα πολιτικών και όχι πολιτών? Γιατί μας χτυπάνε όταν διαδηλώνουμε ειρηνικά? Γιατί υπάρχουν παρακρατικοί? Γιατί να έχουν κάποιοι τρεις πισίνες και άλλοι ούτε νερό να πιούν? Γιατί να σκοτώνονται τα παιδιά μας σε πολέμους άλλων? Γιατί ενώ δεν υπάρχει πόλεμος (υποτίθεται!) να πεθαίνει κόσμος στις πόλεις μας? Γιατί δεν συλλαμβάνονται οι έμποροι όπλων και ναρκωτικών και συλλαμβάνονται οι διαδηλωτές? Ποιον εξυπηρετεί η παραπαιδεία και η παραοικονομία?

Μιλάω για επανάσταση εναντίον του κατεστημένου! Μιλάω για ταξικό πόλεμο έναντι της αστικής τάξης όπως παλιότερα έκανε η τελευταία στην ολιγαρχία.

Αυτόνομες κοινωνικές οργανώσεις και απατρονάριστοι πολίτες να βγουν στους δρόμους, όχι για να διαμαρτυρηθούν, αλλά για να ανατρέψουν το καθεστώς. Όχι για να διεκδικήσουν δικαιώματα αλλά την ίδια τη εξουσία! Αυτό νομοτελειακά θα οδηγήσει σε πόλεμο! Το κράτος (η τωρινή ομάδα εξουσίας δηλαδή) θα αμυνθεί των κεκτημένων του και μετά τα ΜΑΤ και την αστυνομία θα χρησιμοποιήσει και το στρατό. Η αναρχία θα γενικευτεί. Θα στραφεί αδελφός εναντίον αδελφού και ο γιος εναντίον του πατέρα. Μιλάω για αίμα…

Η τελευταία λύση έχει δύο μειονεκτήματα.

Πρώτον δεν διασφαλίζει την «επόμενη ημέρα». Καθώς πολλές φορές στο παρελθόν έχουν πραγματοποιηθεί αυθόρμητες λαϊκές εξεγέρσεις αλλά καθώς μετατρέπονταν σε «κινήματα εξουσίας» η αρχική τους στόχευση αλλοιωνόταν, με αποτέλεσμα ακόμα και χειροτέρευση των συνθηκών.

Και δεύτερον η ένοπλη πάλη οδηγεί σε απώλειες τόσο φυσικές όσο και ιδεολογικές. Και το ερώτημα είναι: πως μπορείς να διεκδικείς καλύτερη ζωή για όλους ενώ θα αφαιρείς κάποιες?

Συνοψίζοντας:

Αν έχεις αυγά, το μόνο που μπορείς να φτιάξεις είναι αυγά! Αυγά ποσέ, αυγά μάτια, αυγά βραστά. Αυγά πάντως!

Οι άνθρωποι πρέπει να αλλάξουμε…